دسترسی به عروق به چه منظور انجام میشود ؟
دسترسی به عروق برای بیمارانی که نارسایی کلیه دارند، اغلب نیاز به همودیالیز (تصفیه خون) است تا مواد زائد مانند کراتینین، فسفات، اوره و آب اضافی از خون حذف شود. برای این منظور، نیاز به دسترسی به عروق بزرگی است که بتواند جریان خون زیادی را خارج از بدن فراهم کند. دسترسی به این عروق بزرگ برای انجام همودیالیز بسیار حیاتی است. این کار باید توسط فوق تخصص عروق انجام شود و زیر مجموعه جراحی های عروقی است.
در برخی موارد، دسترسی به عروق بزرگ ممکن است متغیر باشد و زمانی که برای یک نوبت دیالیز صورت می‌گیرد، ممکن است از ساعت‌ها تا ماه‌ها طول بکشد. برقراری این دسترسی به روشهای مختلف و توسط پزشک صورت می‌گیرد.
راه‌های دسترسی به عروق به صورت دائمی یا موقت می‌تواند شامل استفاده از کاتترها، ایجاد فیستول‌ها یا گرفتن خون به صورت مستقیم از عروق باشد. این روش‌ها به عنوان راه‌های دسترسی عروقی برای انجام همودیالیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روشهای دسترسی عروقی جهت انجام دیالیز
قبل از انجام دیالیز، باید روش مناسبی برای دسترسی به عروق خونی وجود داشته باشد که ممکن است موقتی یا دائم باشد.
روش موقت:
کاتتر: در کشاله ران و گردن سیاهرگ مرکزی بیمار قرار دارد که شالدون یا کاتتر در یکی از این نواحی داخل سیاهرگ مرکزی بیمار قرار می‌گیرد. این روش برای انجام دیالیز استفاده میشود. شالدون معمولاً تا دو هفته قابل استفاده است.
انواع کاتتر بر اساس محل قرار گیری:
- ژوگولار (از طریق گردن)
- فمورال (از طریق کشاله ران)
نحوه تعبیه کاتتر ( شالدون ): باید توجه داشت که عمل کاتتر گذاری نیاز به بیهوشی ندارد ودر اتاق عمل به صورت سرپایی و با بی حسی موضعی انجام میشود. پس از بی حسی، از طریق یک برش کوچک یک سمت کاتتر تا نزدیکی قلب هدایت میشود و سمت دیگر آن چند سانتیمتر خارج از پوست بخیه میشود. بهتر است شما قبل از عمل شالدون گذاری حمام نمایبد و بهداشت فردی را رعایت کنید.
روش دائم:
پرمیکت: پرمیکت یک لوله با دو مجرا است که در زیر استخوان ترقوه و در زیر پوست بیمار تعبیه شده و برای انجام دیالیز استفاده میشود. پرمیکت تا یک سال یا بیشتر قابل استفاده است.
فیستول شریانی-وریدی: فیستول شریانی-وریدی به طور معمول بین شریان و ورید مجاور ایجاد میشود. این فیستول برای دسترسی به خون زیاد جهت انجام دیالیز استفاده میشود. فیستول معمولاً ۴ تا ۶ هفته بعد از جراحی قابل استفاده است.
گرافت: در صورت عدم امکان گذاشتن فیستول، از رگ مصنوعی یا گرافت استفاده میشود. این روش معمولاً ۲ هفته بعد از عمل جراحی برجسته شده و برای دسترسی به عروق در دیالیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراقبت های پس از تعبیه کاتتر
بیمارانی که تحت دیالیز با کاتتر قرار می‌گیرند، برای جلوگیری از عفونت و حفظ کارکرد مناسب کاتتر، باید اقدامات زیر را رعایت کنند:
- دست‌های خود را مرتباً و به ویژه پس از استفاده از توالت، با آب و صابون بشوید.
- از خارشاندن پوست اطراف کاتتر و لمس آن خودداری کنید.
- مراقبت کنید تا پانسمان کاتتر خیس نشود.
- بدون اجازه پزشک، حمام نگیرید.
- در روز دیالیز، اطراف کاتتر را با بتادین به خوبی ضدعفونی کرده و سپس یک گاز تمیز خشک روی آن قرار دهید.
- پس از هر بار دیالیز، پانسمان کاتتر را تعویض کنید.
- پانسمان را به صورت غیر استریل تعویض نکنید و نحوه صحیح تعویض پانسمان را از پرستار بپرسید.
- از مصرف هرگونه پماد بر روی کاتتر بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- باید دقت کنید که به کاتتر ضربه وارد نشود و به هیچ عنوان کشیده نشود.
- به سمتی که کاتتر شالدون قرار دارد، نخوابید.
- مواظب باشید کاتتر کشیده و یا تا نشود.
- هرگز سر پیچهای شالدون را دستکاری نکنید و اگر باز شد، سریعاً آن را ببندید.
- هرگز کلمپ‌های قرمز و آبی را دستکاری نکنید و اگر باز است، فوراً ببندید.
- از هرگونه تزریق و یا خونگیری از طریق کاتتر خودداری کنید.
- حتماً به خاطر داشته باشید که هنگام دیالیز هم بیمار و هم پرستار باید از ماسک استفاده کنند.
اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید ، به مرکز درمانی مراجعه فرمایید:
- تب یا لرز
- تورم دست یا بازو
- در صورت بازش شدن بخیه ها و یا بیرون آمدن شالدون از محل خود ، اصلا برای بازگرداندن شالدون به جای خود تلاش نکنید و فوراً یک گاز استریل روی آن گذاشته و روی آن چسب محکمی بزنید و به مرکز درمانی مراجعه نمایید.
- در صورتی که قرمزی، التهاب، ترشح، خونریزی هنگام تعویض پانسمان و یا تورم در ناحیه ورود کاتتر به بدن شدید، به پزشک اطلاع دهید.
چرا از فیستول استفاده میکنیم ؟
با ابداع همودیالیز در سال 1942 میلادی و با معرفی تکنیک فیستول شریانی وریدی (Arteriovenous fistula)، سرنوشت جدیدی برای بیماران کلیوی رقم خورد. فیستول به هر نوع ارتباط غیر طبیعی یا مجرای ارتباطی بین دو اندام، دو بخش جداگانه از بدن یا حتی دو رگ که در حالت طبیعی باید از هم جدا باشند و یا ترمیم عروقی بیماران دیابتی گفته میشود.
انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: فیستول کور (مجرا با انتهای بسته)،فیستول کامل (مجرا با ورودی و خروجی) و فیستول ناقص (همراه با یک سوراخ به درون بدن است در حالی که به هیچ اندامی متصل نیست) می‌باشد. یکی از دلایل بارز استفاده از فیستول این است که، فیستول در محل‌های مختلفی از بدن قرار می‌گیرد از جمله میتوان به محدوده چشم، سیستم گردش خون، سیستم تنفسی، سیستم ماهیچه‌ای و سیستم اداری-تناسلی اشاره کرد.
مزایا و معایب فیستول
فیستول مانند هر روش جراحی دیگر، دارای مزایا و معایبی است که به شرح زیر می‌باشند:
مزایا:
- دوام بیشتر نیبت به سایر روش ها
- بلافاصله بعد از آماده شدن، جریان خون کافی فراهم میشود
- لخته شدن خون در آن احتمال بسیار کمی دارد
- بیمار بعد از ترمیم زخم‌ها می‌تواند دوش بگیرد.
معایب:
- برای آماده شدن، به یک تا چهار ماه زمان نیاز است
- برای اتصال به ماشین دیالیز، لازم است سوزن تزریق شود
گرافت چیست و چه کاربردی دارد ؟
گرافت یا همان رگ مصنوعی، نوعی دیگر از روشهای دسترسی به عروق است که با استفاده از یک رگ مصنوعی (لوله مصنوعی) برای اتصال ورید (سیاهرگ) و شریان (سرخرگ) انجام میشود. جنس اغلب گرافت‌ها از پلی تترا فلوروآتیلن است و بر خلاف فیستول، دارای طول‌های مختلفی می‌باشد، بنابراین براساس نیاز پزشکان تعیین میشود. اما گرافت، به دلیل وجود یک جسم خارجی درون بافت بدن، خطر بیشتری از نظر ایجاد عفونت در بدن ممکن است به حساب بیاید.
گرافت در محل‌های مختلفی از بدن قرار می‌گیرد که رایج‌ترین آنها؛ روی ساعد، بازو و در بعضی مواقع روی پا یا روی قفسه سینه می‌باشد.
مزایا و معایب گرافت
مزایا و معایب گراف به شرح زیر می‌باشد:
مزایا:
- وقتی آماده استفاده شد، جریان خون کافی فراهم میشود.
- بیمار بعد از ترمیم زخم‌ها می‌تواند دوش بگیرد.
معایب:
- طول عمر گرافت از فیستول کمتر است.
- نسبت به روش فیستول، احتمال عفونت بیشتری وجود دارد.
- حداقل دو هفته قبل از شروع دیالیز باید کار گذاشته شود.
- خون لخته میشود.
- به تزریق سوزنی نیاز دارد.
مراقبت از فیستول و گرافت در بیماران دیالیزی
در حین انجام دیالیز، از سرفه یا عطسه به سمت محل فیستول یا گرافت بپرهیزید.
اگر بعد از خارج کردن سوزن‌ها، خودتان روی فیستول یا گرافت را نگه داشته‌اید، یک دستکش تمیز بپوشید و از گاز تمیز استفاده کنید.
بعد از خارج کردن سوزن‌ها، روی محل فیستول یا گرافت به آرامی فشار وارد کنید تا از خونریزی جلوگیری شود و فقط جایی را که سوزن قرار داشته فشاردهید و دقت کنید که هرگز بالای محلی که سوزن قرار داشته فشار وارد نشود.
اگر محل فیستول یا گرافت، زخمی ، متورم، قرمز یا گرم شد، به پرسنل و یا پزشک دیالیز اطلاع دهید. این علائم می‌تواند نشانگر عفونت باشد.
چرا محافظت از فیستول و گرافت مهم است ؟
اجازه ندهید کسی از دستی که فیستول یا گرافت دارد، فشار خون شما را اندازه‌گیری کند. برای این کار باید از دست دیگر شما استفاده َشود
خونگیری از دستی که فیستول یا گرافت دارد ممنوع است ، و اجاره ندهید کسی از آن دست خونگیری کند.
اگر ارتعاش یا صدای فیستول یا گرافت شما از بین رفت یا متفاوت به نظر می‌رسید، پرسنل دیالیز را فوراً خبر کنید. این به این معنی است که فیستول یا گرافت خوب کار نمی‌کند.
جهت گرفتن نوبت و مشاوره با شماره رایگان 09173396923 تماس بگیرید تماس با ما